Men ân niyem ki dehem nakd-i dil beher şûhî
Der-i hizâne be-muhr-i tu vu nişâne-i tust
Ben herkese gönül verecek biri değilim.
Gönül hazinemin kapısı senin mührünle mühürlenmiştir, orda senin nişanın vardır.
Ey ki hergiz ferâmuşet nekonem / Hîçet ez bende yâd mî âyed?
“Ey seni hiç unutmadığım! Hiç beni hatırladığın oluyor mu?”
Yâ Rabbi, senden ebedî bir hayat istemiyorum
Dünyanın refâhını ve sefâsını istemiyorum
Gönül mutluluğunu ve cân rahatlığını istemiyorum
Senin rızân her ne ise onu istiyorum..
Hâce Abdullah el-Ensârî el-Herevî
Sultan II. Bazyezid’in Farsça beyiti;
هر دود که بالا رود از سینۀ چاکم
ابری شود و گریه کند بر سر خاکم
Yaralı yüreğimden yanık göğsümden yükselen, yerden göğe çıkan her bir ah, buhar ve bulut olarak başımdan aşağı ve mezarıma dökülür yani yağmur halinde halime ağlar.
Fatih Sultan Mehmed, fethi takiben İstanbul’a girişinde Bellarkerna sarayına ayak basar basmaz şu beyiti söylemiştir;
بوم نوبت میزند بر طارم افراسیاب
پرده داری میکند در قصر قیصر عنکبوت
Efrasiyabın sarayının kemerinde baykuş ötmekte ve Kayserin sarayını örümcek kendi ağlarıyla örtmekte ve o ağlarıyla kapıyı bir perde ile kapatmakta sanki perdedarlık etmektedir.
Yavuz Sultan Selim’in Farsça beyitleri;
اى كه براى درد من فكر علاج كردۀ
مردنم از خدا طلب رنجه مكن حكيم را
Ey benim derdim için bir ilaç bulma düşüncesinde olan sevgilim,
Allah’tan (cc.) ölmemi niyaz eyle..Boş yere tabibe zahmet verme.
سوخت از حسرت سليمى رحم كن بر حال او
ماه من تا كى فروزى آتش رخسار را
Selim hasretinden yandı, onun bu haline merhamet et,
Ey benim ayım! Daha ne zamana kadar beni yanağının ateşiyle yakacaksın?
نه زنده ام از هجر تو اي شوح نه مرده
فرياد از اين نو وجود عدم آلود
Ne zinde em ez hicr-i tu ey şûh ne mürde / Feryâd ez în nev vücûdî-i adem âlûd
Hasretinden ne diriyim ey şuh ne ölü / Bu yokluk dolu yeni varoluştan feryat!
Her güzelin yanağından senin güzelliğin tecellî ediyor. Bu ne güzellik ve zuhurdur ki bu kadar güzel tecellî ediyor
Kanuni Sultan Süleyman’ın (Muhibbi) Farsça beyitleri;
وی بقتلم کرده ای بیوفا سوگند یار
بهر تسکین دلم بلله که سوگند ی دیگر
Vey be katlem kerdei ey bivefâ sevgend yâr/Behr-i teskîn-i dilem billah ki sevgendi diger
Ey beni öldürmeye yeminli vefasız sevgili, yeminini hatırla
Gönlümü sakinleştirmek için doğrusu bir başka yemin gerekmez.
زیار چشم وفا بسته بودم عقلم کفت
زهی تصویر باطل زهی خیال محال
Zi yâr çeşm-i vefâ beste budem aklem güft / Zihi tasavvur-ı bâtıl zihi hayal-i muhal
Sevgiliden vefa gözünü bağlamıştım (vefasını beklemiştim)
Aklım bu olmayacak bir düşünce, erişilmez güzel bir hayal dedi
1630 senesinde Kaymakam Recep Paşa ile Polonya elçisi arasında gerçekleşen antlaşma maddeleriyle ilgili bir belgede geçen rubâi:
Ey Bâr-ı Huda bi-Hakk hasti
Şeş çiz ma ra meded feresti
İlm ü amâl ü ferah-desti
İman u aman u ten-dürüsti
Ey Bâr-ı Huda sen adilsin
Beni altı şeyle donattın
İlim, amel ve cömertlik
İman, merhamet ve sağlık
O, God the Lord, you are the rightful
You sent me six reinforcements
Knowledge, practice and generosity
Faith, mercy and health
Kaynak; Dariusz Kolodziejczyk, Ottoman-Polish Diplomatic Relations (15th-18th century): An Annotated edition of Ahd-names and Other Documents (Leiden: Brill, 2000), s. 431.
Tesbit eden ve İngilizce’den çeviren: Zeynep Bostan
Yadında mı doğduğun zamanlar?
Sen ağlar idin gülerdi âlem;
Bir öyle ömür geçir ki olsun
Mevtin sana hande halka matem.
Tekrar tekrar okumayı sevdiğim dörtlüklerden biri ve her seferinde içimde bir hüzne sebebiyet veriyor. Öyle bir ömür geçirememe “endişe”sinden olsa gerek… Rubai hakkında kesin bir bilgiye sahip olmamakla beraber, Sadi Şirazi’ye ait olduğu, ilk kısımdaki çeviriyi de, Mehmet Akif Ersoy’un Arapça’dan tercüme ettiği söylenir. Beşir Ayvazoğlu’nun makalesinde okuduğum, kime ait olduğu bilinmeyen, başka bir çevirisi de şöyledir:
“Fikr et ey dil ki doğduğun vaktin
Halk handân idi ve sen giryân
Ana sa’y et ki öldüğün vaktin
Halk giryân ola ve sen handân”
Der râh-ı Huda do Ka’be âmed hâsıl
Yek Ka’be-i sûret ve yekî Ka’be-i dil
Allah’a giden yolda iki Kâbe vardır
Biri Suret Kâbesi, biri Gönül Kâbesi.
Yavuz Sultan Selim’in Frasça Beyiti
Ne zinde em ez hicr-i tu ey şûh ne mürde
Feryâd ez în nev vücûdî-i adem âlûd
Hasretinden ne diriyim ey şuh ne ölü
Bu yokluk dolu yeni varoluştan feryat!
Du İbrahim âmed be-cihân
Yeki büt-şiken yeki büt-nişân
Cihana iki İbrahim geldi
Biri putları yıktı biri putları dikti
İki İbrahimden birisi malum olacağı üzere Hz. İbrahim aleyhisselam. Put diken İbrahim ise Kanuni Sultan Süleymenın sadrazamlarından makbul İbrahim Paşadır.
İbrahim Paşa Macaristan seferinden sonra Budinden getirdiği heykelleri sarayının bahçesine diktirtiyor. Beyit, devrin şairlerinden Figâniye atfediliyor.
Son Yorumlar