به هم بر مکن تا توانی دلی
که آهی جهانی به هم بر کند
Elinden geldiğince hiç bir gönlü perişân etme
Çünkü bir âh cihânı alt üst eder
Sadi-i Şîrâzî / Gülistân / Hikaye 26
سعدی شیرازی » گلستان » باب اول در سیرت پادشاهان – حکایت شمارهٔ ۲۶
به هم بر مکن تا توانی دلی
که آهی جهانی به هم بر کند
Elinden geldiğince hiç bir gönlü perişân etme
Çünkü bir âh cihânı alt üst eder
Sadi-i Şîrâzî / Gülistân / Hikaye 26
سعدی شیرازی » گلستان » باب اول در سیرت پادشاهان – حکایت شمارهٔ ۲۶
آخر ای باد صبا بویی اگر میآری
سوی شیراز گذر کن که مرا یار آن جاست
Sadi Şîrâzî, Gazel: 49
عزیز من که به جز باد نیست دمسازم / بجز صبا و شمالم نمیشناسد کس
صبا بیار نسیمی ز خاک شیرازم / هوای منزل یار آب زندگانی ماست
Hâfız-ı Şîrâzî, Gazel: 333
.
Eğer bir koku getireceksen Şiraz’dan getir diyen Sadi’nin, Şiraz’ımın toprağından bir Saba getir diyen Hâfız’ın şehri Şiraz..
.
Ve bu beyitleri paylaşmama vesile olan, kıymetli dostum Özlem’in bir haftalık İran seyahatinden getirdiği Şiraz kokulu hediyeleri:)
Mehmet Hoca ile son gazel ise Sadi-i Şirâzî’den:
مشنو ای دوست که غیر از تو مرا یاری هست
یا شب و روز بجز فکر توام کاری هست
به کمند سر زلفت نه من افتادم و بس
که به هر حلقه موییت گرفتاری هست
گر بگویم که مرا با تو سر و کاری نیست
در و دیوار گواهی بدهد کاری هست
هر که عیبم کند از عشق و ملامت گوید
تا ندیدست تو را بر منش انکاری هست
صبر بر جور رقیبت چه کنم گر نکنم
همه دانند که در صحبت گل خاری هست
نه من خام طمع عشق تو میورزم و بس
که چو من سوخته در خیل تو بسیاری هست
عشق سعدی نه حدیثیست که پنهان ماند
داستانیست که بر هر سر بازاری هست
Mefâîlün Mefâîlün Feûlün
Be deryâ der menâfi’ bî-şomârest
Ve ger hâhî selâmet der kenârest
Ketebehû Necmeddin gufira zunûbehu 1376
Denizde sayısız menfaâtler olsa da selâmet istiyorsan kıyıdadır.
Beyit: Sadi Şirâzî
Hat: Necmettin Okyay
اگر عاشقی سر مشوی از مرض
چو سعدی فرو شوی دست از غرض
Eğer âşık isen bu dertten kurtulmaya çalışma
Sadi gibi, garazsız, maksatsız, karşılıksız âşık ol..
Akıllılar bilirler ki, aşktan deliye dönmüş kimseler
Ne nasihatçilerin sözlerine, ne de edîblerin öğütlerine aldırış ederler.
Hat: Mahmut ŞAHİN
Zerendud: Yasemin ERYİĞİT
Yadında mı doğduğun zamanlar?
Sen ağlar idin gülerdi âlem;
Bir öyle ömür geçir ki olsun
Mevtin sana hande halka matem.
Tekrar tekrar okumayı sevdiğim dörtlüklerden biri ve her seferinde içimde bir hüzne sebebiyet veriyor. Öyle bir ömür geçirememe “endişe”sinden olsa gerek… Rubai hakkında kesin bir bilgiye sahip olmamakla beraber, Sadi Şirazi’ye ait olduğu, ilk kısımdaki çeviriyi de, Mehmet Akif Ersoy’un Arapça’dan tercüme ettiği söylenir. Beşir Ayvazoğlu’nun makalesinde okuduğum, kime ait olduğu bilinmeyen, başka bir çevirisi de şöyledir:
“Fikr et ey dil ki doğduğun vaktin
Halk handân idi ve sen giryân
Ana sa’y et ki öldüğün vaktin
Halk giryân ola ve sen handân”
Ey murğ-i seher zi-pervâne biyâmuz
K’ân sûhterâ can şüd ü âvâz neyâmed
Ey seher kuşu! Aşkı pervâneden (kelebek) öğren.
Zira o yanmışın canı gitti de sesi çıkmadı.*
*Elmalılı Hamdi Yazır’ın tefsirinde okudum bu beyiti. Merhûmun yorumuyla;
Yani sen de onun gibi can ver de feryad edip durma! Sâdi bununla ilahi aşkda sabır ve ihlas ile bir fedakarlık misali kasdetmiştir.
Bu mana ile bizim Divan Edebiyatı’nda pervaneye dâir;
Döner pervâne-âsâ bâşıma her arif-i billah
Dilim bezm-i hakikatte çerâğ-ı rûşen olmuştur
gibi binlerce mazmun söylenmiştir. Peygamberimiz’e ait Mevlid’de Süleyman Çelebi’nin :
Bir aceb nur kim güneş pervânesi
mısrası da bunun en güzellerindendir…
Ya Muhammed! Senin gibi dayanak ve desteği olunca, ümmetin duvarına gam, kaygı kalır mı?
Kaptanı Nuh olan geminin denizin dalgalarından korkusu kalır mı?
Eğer pend-i hıred-mendân zi cân u dil neyâmûzî
Cihân ân pend be-telhî beyâmûzed turâ rûzî
Eğer akıl sahiplerinin öğütlerini can u gönülden dinlemezsen
Cihan, o öğüdü sana bir gün acıyla öğretir
Son Yorumlar